Monument in de maak

Sinds het grootschalig geplande onderhoud en renovaties in 2015 en 2016 in de wijk Dieze, kwamen bestuursleden van de Woonkoepel veelvuldig met bewoners in gesprek bij die ingrijpende woningverbeteringen. Door veel huurders werd er toen ook nog herinnerd aan de verschrikkelijke aangrijpende gebeurtenissen in december 1944, toen tijdens het bombardement de wijk zo zwaar getroffen werd.3 volwassen wijkbewoners en 2 levenslustige jonge kinderen vonden de dood onder de verwoestende inslag van bommen en rondvliegende stenen.

De Beukenstraat in december 1944

Dat was de insteek voor het thema op de ledenvergadering van de Woonkoepel, nu we anno 2019 met trots door een mooie wijk kunnen lopen waar de renovaties van SWZ en deltaWonen en de recente nieuwbouw van openbaar belang voor een levendige en fraaie zwolse wijk hebben gezorgd, met veel woonplezier voor haar bewoners.   

Een boeiende presentatie over het vernietigende bombardement van oorlogsdeskundige Paul Harmens van het HCO, en een uiteenzetting van de plannen met buurtbewoner Jacob Raap met een sublieme vorm van bewonersparticipatie in de Bollebieste/Schildersbuurt leidde op onze ledenvergadering tot de start van een projectgroep met als doel een herdenking en een monument waarmee de oorlogsgeschiedenis voor de toekomst in herinnering zou blijven.
Vanaf die kick-off ging organisatie-tycoon en raadslid Jacob Raap samen met bestuurslid Martin Verdoorn voortvarend van start met een zoektocht naar een ontwerper voor het monument, en werd er gesproken met enthousiaste buurtbewoners en betrokken organisaties binnen de wijk.

Ook verschenen er diverse publicaties in de lokale en regionale media.  

Journaliste Francisca Muller van de Stentor wist het in een krantenartikel op 7 augustus pakkend en aansprekend samen te vatten:
‘Vijf mensen kwamen om, en nog eens tientallen raakten gewond. Meer dan twintig huizen werden onbewoonbaar. Een bombardement op 15 december 1944 sloeg niet alleen letterlijk maar ook figuurlijk een gat in de Zwolse wijk Bollebieste. Talloze families werden geraakt door het drama. Maar tot op de dag van vandaag is er niets in de buurt te vinden dat hieraan herinnert.’

Zo luidde de inleiding voor dit vergeten bombardement en het initiatief tot realisatie van het herdenkingsmonument in de Stentor.

Eerste bespreking over het monument v.l.n.r  kunstenaar Chris Peterson, initiatiefnemer Jacob Raap en Martin Verdoorn (bestuurslid Woonkoepel)

De kunstenaar/beeldhouwer werd dicht bij huis gevonden. Aan de rand van de wijk binnen de Creatieve Corporatie kwamen Jacob en Martin in gesprek met Chris Peterson, die in zijn inleiding al de contouren gaf voor het monument en zijn gevoel daarbij:
“ Zoals vele oorlogstragedies, zijn deze vaak niet bekend bij het grote publiek. In toenemende mate verdwijnen de verhalen van overlevenden. Voor de huidige generatie is oorlog een abstract gegeven. Ze nemen er kennis van op afstand. De ellende die her en der heerst als gevolg van oorlog, bereikt hen maar zelden of zeer abstract. De gevolgen van de oorlog die van 1940 tot 1945 heeft gewoed zijn wellicht minder zichtbaar maar zeker niet minder voelbaar. Generaties kampten met de schade, het verdriet, het onbegrip en het grote verlies. Ook bij mij is dit voelbaar. Als zoon van een vader die in de oorlog in Londen is geboren, uit ouders die gevlucht zijn voor de Nazi’s, is het oorlogsleed veelal in stilte gedeeld. Toch heeft het mijn gevoel voor vrijheid, ook in onbesproken vorm, in grote mate bepaald. Vanzelfsprekend was het niet en de ontroering, de tranen die opwelden tijdens een veteranenparade of herdenking, kwamen van ver” aldus Chris Peterson FRBS/sculptor

Chris Peterson (links) en Jacob Raap in het St. Josephplantsoen

Op de vraag hoe Chris het blijvende monument voor zich ziet, antwoordde hij:
“Zoals in al mijn werk, zoek ik naar een verstilde vorm van abstractie. Voor een eerder oorlogsmonument in Engeland, liet ik mij leiden door de gedachte dat herinneringen de ruimte kleuren en in grote mate bepalen. Herinneringen die soms sterker worden of juist gaandeweg vervagen maar veelal niet inleveren aan intensiviteit. Visueel worden de beelden misschien onscherper maar op gevoelsniveau, leeft het alsof het gisteren was. Met die gedachte ben ik in der tijd gaan schetsen. Het werd een doorkijk. Een venster naar het verleden waarbij geabstraheerde vormen associaties aan mensfiguren opriepen.Tijdens het bombardement in de Bollebieste, overleden 5 mensen terwijl 16 straten nagenoeg verwoest werden. De enorme schade, mede het gevolg van rondslingerende kinderkopjes, was enorm. Deze vierkante stenen werden en worden nog steeds, gebruikt voor bestrating en terreinverharding. Dat een bom juist een berg van deze loodzware stenen trof, is kenmerkend voor dit bombardement. Het beeld van deze stenen projectielen, is voor een beeldhouwer die met natuursteen werkt, een des te beangstigender beeld. Het materiaal gaat veel door mijn handen, vaak in goede harmonie. Wel weet ik als geen ander wat het gewicht is van dit materiaal. Werken met natuursteen, in het bijzonder met graniet en basalt, is een zaak van gewicht.Ik wilde de slachtoffers eren met een werk in basalt. De rondslingerende stenen zijn uiteindelijk ook weer geland. De wijk ook in zekere zin. Na wederopbouw kon men weervooruitkijken maar nooit zonder terug te blikken. ‘Herpakken’ impliceert ook het meepakken van het verdriet.5 slachtoffers als 5 kinderkopjes die herrijzen uit het basalt. Natuurlijke blokken die kleuren bij de bomen en het gras. Een blok in het midden, waaruit de kinderkopjes herrijzen. Waarop hun namen prijken. Waar het bezoekende publiek kan neervlijen op de blokken en in stilte de geschiedenis in overweging neemt. Een plek waar gememoreerd kan worden aan de 5 mensen die te vroeg zijn weggerukt uit het leven”.

Naast de realisatie van het monument werd voor de herdenkingsbijeenkomst ook de samenwerking gezocht met onder andere Travers, bewonerscomité Noteboomstraat, Wijkvereniging De Bollebieste, Historisch centrum Overijssel (HCO), Vereniging Veteranen Zwolle, het Buurt cultuurfonds, Wijkmanagement  Diezerpoort, de gemeente Zwolle en OBS de Springplank.

Verder trokken Jacob en Martin samen op voor de draaiboeken, actielijsten, informatieronden, toetsingscriteria, adviesformats en de zoektocht naar de noodzakelijke financiële middelen. 
Het project werd door steeds meer partijen, met oog op de historische waarde en het verbindende karakter in de zwolse harten gesloten.

Dankzij de financiële bijdragen van stichting de Gasthuizen, de gemeente Zwolle, SWZ, deltaWonen, en Openbaar belang, alsmede de materiële bijdrage van Chris Peterson kan het monument gerealiseerd, en op 15 december in het St. Joseph plantsoen onthuld worden.