De noodzaak van mechanische ventilatie

Lang, heel lang geleden, in de tijd dat het wasgoed nog voor de gaskachel in de woonkamer hing te drogen, was er vaak in het met enkelglas gevulde keukenraam een ventilator geplaatst die voor de stoom en vochtventilatie zorgde tijdens het koken. Rond deze simpele plastic, met klep en ketting afsluitbare uitvoering was het condens op de ruiten zichtbaar, en droop dat vervolgens rijkelijk richting vensterbank.

Of we waren trotse bewoners van een drooggestookte portiek- of galerijwoning in een nieuwbouwflat waarin we veelal met veel planten voor een gezonde leefomgeving dachten te zorgen. Sinds de jaren 70 is ventilatie met mechanische afvoer in gebruik. Voor het hedendaagse woongenot is een goed afgestelde mechanische ventilatie en luchtcirculatie wenselijk en gelukkig ook veelal geplaatst tijdens de recentste renovaties. 
Over het verdere vervolg van bijvoorbeeld het onderhoud en de goede werking werden door leden van de Woonkoepel veelvuldig vragen gesteld, waarna we ons onlangs uitgebreid lieten adviseren.
Zeker met oog op het gewenste onderhoud zijn we in samenspraak met SWZ in gesprek gegaan met Arno Ultee van Bevico en willen in dit artikel onze leden graag informeren over de zo belangrijke goede ventilatie in de woning.

Verdere geraadpleegde informatie is uitgebreid te vinden op de website milieucentraal.nl

Klik hier voor het uitgebreide artikel

Ventilatie met mechanische luchtafvoer zorgt voor gezonde schone lucht in huis. Voorwaarde is wel dat het ventilatiesysteem goed is aangelegd en er regelmatig onderhoud uitgevoerdt word.

Mechanische luchtafvoer zorgt ervoor dat de lucht in huis voortdurend ververst wordt, doordat het ventilatiesysteem voortdurend lucht uit de woning wegzuigt. Schone lucht komt dan vanzelf binnen via open ventilatieroosters en eventuele open (klep)ramen. Bij de plaatsing van dubbelglas (renovatie) zijn deze uitgevoerd met minimaal twee ventilatieroosters. Laat deze ten alle tijde openstaan. Bij incidentele gevallen (barbecue of druk autoverkeer) kan even 1 van de roosters gesloten worden. Als alles goed afgesteld is dan werkt mechanische ventilatie beter dan natuurlijke ventilatie.

Globaal (en volgens het bouwbesluit) moet de volgende ventilatie/afzuiging bij de hoogste stand (3) haalbaar zijn:

in de douche/badkamer 50 m3 
in het toilet 25 m3
in de woonkamer/keuken 75 m3

Dit zijn ook de ruimten waar de ventielen geplaatst zijn

Balansvenilatie is ook een vorm van mechanische ventilatie, maar daarbij zorgt het systeem niet alleen voor de afvoer van lucht, maar ook voor de aanvoer.

Mechanische ventilatie: werking en geschiktheid

Met mechanische ventilatie bedoelen we niet een plafondventilator of afzuigkap in de keuken, maar een afzuigsysteem door het hele huis dat voortdurend lucht afvoert uit huis.

De installatie bestaat uit :

Een ventilatie-unit (meestal te vinden in dezelfde ruimte als de cv-ketel) zuigt die lucht weg uit de keuken, de badkamer en het toilet.

Een aantal afzuigventielen in het plafond of de muur.

Een regelknop met 2 of 3 standen (meestal te vinden in de keuken en/of de badkamer) die regelt hoeveel lucht het mechanische afvoersysteem afvoert.

Door het afzuigen van lucht wordt op een natuurlijke manier lucht aangezogen van buiten; via ventilatieroosters en/of (klep)raampjes komt die binnen.

Zelf mechanische ventilatie goed gebruiken

Mechanische ventilatie zorgt voor voldoende gezonde lucht in huis onder voorwaarde dat er voldoende lucht van buiten onbelemmerd door het huis kan stromen. Daar heb je zelf invloed op.

Als je luchtaanvoer via roosters en ramen tegenhoudt door deze dicht te houden, dan loop je het risico dat lucht uit de kruipruimte naar de woning wordt gezogen, inclusief het vocht, de schimmels en het radongas die daarin voorkomen. Zorg dus dat lucht makkelijk naar binnen kan, en zich door het huis kan verplaatsen: laat ventilatieroosters dag en nacht open (en klepraampjes als je thuis bent), en zorg voor minstens 1,5 cm ruimte tussen de deur en de drempel, of voor alternatieven zoals roosters in de binnenmuren of -deuren.

Nooit uit, behalve bij onderhoud of ramp

Zet de mechanische ventilatie nooit uit, behalve wanneer je gevraagd wordt ramen en deuren te sluiten (bij een ramp in de omgeving) of tijdens onderhoud. Trek dan de stekker eruit, of (als er geen stekker is maar rechtstreeks aangesloten op de meterkast) schakel het ventilatiesysteem uit via de schakelaar op de groep in de meterkast die de mechanische ventilatie bedient; zorg dat je weet welke het is, bijvoorbeeld door er een sticker bij te plakken.

Vraag om goede uitleg over het gebruik aan een installateur, en vraag om een gebruikershandleiding.

Voor de bediening van de regelknop (ook wel bedieningsschakelaar genoemd) :

• Bij 3 standen: zet mechanische ventilatie op 1 bij afwezigheid, op 2 bij aanwezigheid (ook ’s nachts) en op 3 tijdens koken en douchen.
• Bij 2 standen: ze het ventilatiesysteem op 1 bij aan- en afwezigheid (ook ’s nachts) en op 2 bij koken en douchen.
• Schakel altijd naar de hoogste stand als je veel mensen in huis hebt, de was binnen droogt of binnen rookt.
• Veelal is er ook nog een vierde stand (10 min.) waarmee er een tijdgestuurde timer aangestuurd wordt die de installatie 10 minuten in de hoogst stand laat ventileren.

De bedieningsschakelaar werkt draadloos, en wordt gevoed door een cel/knoop batterij met een levensduur van circa 10 jaar. Als u merkt dat de afstandsbedieningschakelaar niet werkt, is dit veelal niet het gevolg van een batterij maar is de bedieningsschakelaar tijdelijk mogelijk niet aangemeld bij de ventilatie-unit bijvoorbeeld na een stroomuitval 
Een reset is eenvoudig, waarna de bedieningsschakelaar weer “communiceert” met de ventilatie-unit 
Doe dat als volgt : trek even 20 sec. de stekker uit de ventilatie-installatie, en doe de stekker er vervolgens 
weer in
druk vervolgens (in ieder geval binnen 5 minuten) gelijktijdig op twee diagonaal geplaatste
knoppen op de bedieningsschakelaar en houd deze knoppen langer dan 1 seconde 
ingedrukt.
Daarna is de bedieningsschakelaar weer gewoon te gebruiken

Badkamer: liever geen raam open zetten

Gebruik je mechanische ventilatiesysteem om je badkamer te ventileren: zet het systeem tijdens en na het douchen even op de hoogste stand. Zet na het douchen liever geen raam open: met een open raam wordt het snel te koud in de badkamer, waardoor er juist condens en schimmel kunnen ontstaan. Ook is de ventilatie in de rest van het huis minder goed als in de badkamer lange tijd een raam open staat (de doorstroming ('trek') van frisse lucht raakt dan verstoord).

Heb je geen mechanisch ventilatiesysteem? Laat dan liever een inbouwventilator in de badkamer plaatsen (dat is een losse badkamerventilator met afvoer rechtstreeks naar buiten). Wil je toch graag een raam open zetten, laat dat dan niet te lang open staan: het vocht wordt met de (vaak drogere) buitenlucht snel afgevoerd. 20 tot 30 minuten is voldoende.

Luchten is geen vervanging van mechanische afvoer, want ventilatie moet continu. Lucht alleen extra als het nodig is, bijvoorbeeld nadat er gerookt is of 's ochtends in de slaapkamer.  

Luchten

Bij luchten zet je ramen tegen elkaar open voor extra afvoer en aanvoer van lucht. 's Ochtends de slaapkamer luchten is een goed idee, net als de huiskamer als er is gerookt of na een feestje met veel mensen. Als de vervuilde lucht weg is heeft luchten geen effect meer: 10 tot 30 minuten is voldoende.

Luchten is geen vervanging van mechanische afvoer, want ventilatie moet continu. Lucht alleen extra als het nodig is en zo kort mogelijk, zeker in kamers waar de verwarming aan staat. Anders verlies je onnodig warmte (en heb je extra stookkosten). Zet de verwarming tijdens het luchten even uit.

Mechanische ventilatie schoonmaken

Onderhoud van een mechanisch ventilatiesysteem is belangrijk voor jouw gezondheid. Zonder onderhoud vermindert het vermogen om vervuilde lucht af te voeren, en komt er ook minder frisse lucht het huis in.

Klein (schoonmaak) onderhoud kan je eventueel zelf uitvoeren

• Maak roosters minstens eens per jaar schoon: doe losse onderdelen in een sopje en maak het binnenwerk schoon met de stofzuiger.

• Ook de ventielen kun je loshalen en met een sopje schoonmaken; zorg dat je ze niet verwisselt, op dezelfde wijze terugplaatst (gebruik een sticker of stift om ze te markeren) en de instelling niet wijzigt.

Ventileren is noodzakelijk voor je gezondheid, maar kost energie. Dat is onvermijdelijk.

De nieuwe mechanische ventilatie die tegenwoordig bij renovaties in de woningen wordt geplaatst is stiller, beter te bedienen dan de oude en besparen jaarlijks stroom.'

Goed ontwerp en installatie: niet vanzelfsprekend

Een deskundige installatie en afstelling van het systeem én regelmatig onderhoud zijn van groot belang, Dat lijkt vanzelfsprekend maar onderhoud wordt nogal eens vergeten.

Huurdersbelangenvereniging de Woonkoepel volgt het advies om het onderhoud als volgt uit te laten voeren :
Na 4 of max. 5 jaren Klein onderhoud bevattend reiniging en controle ventielen
reiniging motor
visuele check vervuiling vanaf ventielen 40 
cm in de kanalen
vervanging batterijen afstandsbediening

Na 8 of max 10 jaren Groot onderhoud bevattend boven genoemde werkzaamheden
en daarnaast kanalenreiniging

Systemen met te weinig capaciteit of verkeerde instelling komen veel voor. Net als ventilatiesystemen die door verkeerd installeren zoveel lawaai maken, dat bewoners ze altijd uitzetten – met de gevolgen van dien.

Ventilatiekeur

De Ventilatiekeur is een norm waaraan onderhoud van ventilatiesysteem moet voldoen om de ventilatiecapaciteit zoveel mogelijk op peil te houden. Als je bij onderhoud van het ventilatiesysteem vraagt naar dit Ventilatiekeur, voldoet de reiniging aan vastgestelde eisen en krijg je informatie over (het herstel van) de capaciteit van het systeem na reiniging. De norm is opgesteld door de VLA (Vereniging Leveranciers Luchttechnische Apparaten).

Hulp voor huurders

Heb je als huurder vragen of klachten over de ventilatie in jouw (nieuwe) huurwoning? De eigenaar (meestal de verhuurder) is verantwoordelijk voor onderhoud en het verhelpen van gebreken.

Collectieve mechanische ventilatie?

Sommige ventilatiesystemen in appartementen zijn anders dan die in eengezinswoningen. Woon je in een appartement met één of meer zelfstandige ventilatiekanalen naar het dak, dan is de ventilatie vergelijkbaar met die in een eengezinswoning.

Zijn er geen aparte ventilatiekanalen in jouw appartement, dan heb je collectieve mechanische ventilatie. Een probleem dat bij dit systeem kan ontstaan is een zeer sterke ontregeling, waardoor veel te veel of veel te weinig lucht wordt afgezogen en geluidsoverlast ontstaat. Verder is vaak de toevoer en afvoer van lucht niet in balans waardoor tochtklachten en onderdruk in woning kunnen ontstaan.

Gezamenlijk melden bij verhuurder

Klachten over een collectief systeem kun je melden bij jouw verhuurder, eventueel gezamenlijk met andere huurders met hetzelfde probleem.

Kort Samengevat

• 1 Zorg dat er altijd lucht van buiten naar binnen kan via roosters of open ramen. Dat is in alle huizen belangrijk maar nog meer bij mechanische luchtafvoer. Als het huis potdicht zit, wordt lucht aangezogen uit de kruipruimte; daarin zit vaak vocht, schimmel en radongas
• 2 Zorg ook voor goede luchtstroming in huis via minstens 1,5 cm ruimte onder de binnendeuren, of een alternatief zoals ventilatieroosters in binnenmuren of -deuren.
• 3 Schakel de mechanische ventilatie nooit uit. Trek alleen bij onderhoud of in geval van een ramp (als de overheid adviseert ramen en deuren te sluiten) de stekker van de centrale ventilatie unit uit het stopcontact.
• 4 Is er geen stekker? Zet dan in de meterkast de schakelaar om van de groep die de mechanische ventilatie bedient; plak vooraf een sticker bij de juiste schakelaar.
• 5 Lucht de vertrekken regelmatig  maar zet (in de winter) de ramen niet langer dan een half uur open; dat voorkomt onnodig warmteverlies.

Mochten er verder nog vragen zijn, dan kunnen die gesteld worden via ons contactformulier op deze website